พระธาตุพนม แก่นแท้ของพุทธธรรม

องค์ พระธาตุพนม นั้น ถือเป็นศูนย์รวมจิตใจของทั้งคนไทยและคนลาวมาช้านาน ด้วยเพราะเป็นที่เก็บพระบรมสารีริกธาตุขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า แต่ในยุคสมัยที่ก่อสร้างนั้น ตามตำนานเป็นการสร้างร่วมกันของท้าวพญาทั้ง 5 แห่งอาณาจักรศรีโคตบูร

อันได้แก่ พญาจุลณีพรหมทัค แห่งแคว้นจุลมณี สร้างองค์พระธาตุด้านตะวันออก พญาอินทปัตถนคร เจ้าเมืองอินทปัตถนคร สร้างด้านตะวันตก พญาคำแดง เจ้าเมืองหนองหานน้อย

สร้างด้านตะวันตก พญานันทเสน เจ้าเมืองศรีโคตบูร สร้างด้านทิศเหนือ และพญาสุวรรณภิงคาร เจ้าเมืองหนองหานหลวง สร้างส่วนที่เป็นยอดรูปคล้ายๆ ฝาชี

ตำนานองค์พระธาตุพนม

ตำนานพระอุรังคธาตุนั้น กล่าวไว้ว่า ช่วงก่อนที่พระพุทธเจ้าจะเสด็จดับขันธปรินิพพานนั้น พระพุทธเจ้า เสด็จมาที่ภูกำพร้า ก่อนที่จะไปประเทศลาว และกลับมาที่ภูกำพร้าอีก ทำให้มีผู้ถามว่า เหตุใดถึงเสด็จมาที่ภูกำพร้า

พระองค์ทรงตอบว่า เมื่อสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าปรินิพพาน ก็จะนำพระบรมสารีริกธาตุมาไว้ที่ภูกำพร้า ซึ่งสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ทำเช่นนี้มาแล้ว 3 พระองค์ ส่วนตัวพระองค์เองนั้น เมื่อปรินิพพานแล้ว ก็จะให้พระมหากัสสปะ ผู้เป็นสาวก ได้นำเอาพระบรมสารีริกธาตุมาประดิษฐานไว้ที่ภูกำพร้า

เมื่อพระพุทธเจ้าเสด็จกลับไปยังประเทศอินเดียไม่นาน ก็เสด็จดับขันธปรินิพพาน ที่เมืองกุสินารา พระมหากัสสปะ ก็มาแจ้งให้พญาสุวรรณภิงคาร เจ้าเมืองหนองหานหลวง ได้เตรียมการและกลับไปเพื่อไปนำพระบรมสารีริกธาตุมาประดิษฐานไว้ที่ภูกำพร้า ระหว่างนั้นก็มีการเผาพระสรีระสังขารของพระพุทธเจ้าแต่ทำอย่างไรไฟก็ไม่ติด

จนเมื่อพระมหากัสสปะ ไปถึงก็ได้อธิษฐานว่า หากประสงค์ให้ข้าพระบาทนำพระบรมสารีริกธาตุส่วนใดไปไว้ที่ภูกำพร้า ก็ให้ทรงประทานมาให้ ก็ปรากฏว่า พระบรมสารีริกธาตุที่เรียกว่า พระอุรังคธาตุ ก็ลอยมาอยู่ในมือของพระมหากัสสปะ แล้วเปลวไฟก็ลุกชึ้นเอง

พระมหากัสสปะ พร้อมด้วยพระอรหันต์อีก 500 รูป ก็เดินทางมายังภูกำพร้า ได้ปรึกษาหารือกับเจ้าเมืองทั้ง 5 ว่าจะสร้างองค์พระธาตุกันอย่างไร สุดท้ายก็ได้ข้อสรุปว่า สร้างเป็นองค์ 4 เหลี่ยม กว้างเท่ากับ 2 วาของพระมหากัสสปะ แล้วแบ่งงานให้แก่เจ้าเมืองทั้ง 5 ได้สร้างตามที่ปรากฏในตำนานแต่แรก

การบูรณะ พระธาตุพนม

พระธาตุพนมที่เห็นอยู่ในปัจจุบันนี้ ตามจารึกระบุว่าได้ผ่านการบูรณะมาอย่างน้อย 9 ครั้ง นับจากอาณาจักรศรีโคตรบูร ก็มาถึงอาณาจักรล้านช้างที่มีกษัตริย์จากลาว

ทรงเป็นประธานในการบูรณะ ก่อนที่จะมาถึงส่วนที่เป็นประเทศไทยเมื่อรูปแบบการปกครองและเขตแดนประเทศเปลี่ยนไป และการบูรณะองค์พระธาตุในแต่ละครั้ง

ก็มักจะมีการต่อเติมเสริมยอด สร้างความวิจิตรสวยงาม ก่อนที่องค์พระธาตุจะล้มลงในเดือนสิงหาคมปี 2518 หลังจากก่อนหน้านั้นเกิดเหตุแผ่นดินไหว และฝนที่ตกหนักอย่างต่อเนื่อง จนทำให้องค์พระธาตุแตกร้าว

ประกอบกันน้ำที่ฝนที่สาดซัดเข้าทางประตูที่แต่แรกยังไม่มีการปิดสนิท นานวันเข้าน้ำก็ไหลซึมลงไปถึงชั้นที่เป็นรากฐานขององค์พระธาตุ

มีข้อสันนิฐานกันว่า รากฐานขององค์พระธาตุนั้น อาจจะไม่แข็งแรง แต่บริษัทวิศวกรก็ได้พิสูจน์แล้วว่า รากฐานที่ทำไว้แต่ดั้งแต่เดิมนั้นแข็งแกร่งดีอยู่

ซึ่งเมื่อดูจากจารึก ก็พบว่า สมัยเจ้าราชครูหลวงโพนสะเม็ก แห่งนครเวียงจันทน์ ได้ทำการบูรณะใน พ.ศ.2236 ที่ตอนนั้นเรียกกันว่า “ธาตุปะนม” ได้นำอิฐมาอัดไว้จนฐานองค์พระธาตุแข็งแรง ดังนั้น

เหตุที่ทำให้องค์พระธาตุล้มลงจึงน่าจะเกิดจากรอยร้าวอันเนื่องมาแต่ผ่านดินไหว เมื่อช่วงต้นปี 2518 เสียมากกว่า

บทความที่เกี่ยวข้อง
เรื่องราว พญานาค ทั้ง 7 ผู้รักษาพระธาตุพนม

คำสอนของ พระพุทธเจ้า

การล้มลงขององค์พระธาตุพนมนั้น เปรียบได้ดั่งคำสอนขององค์พระสัมมาสำพุทธเจ้า ที่บอกว่า ทุกสิ่งเป็นอนิจจัง ไม่เที่ยง ชีวิตมี เกิด แก่ เจ็บ ตาย แม้แต่การที่องค์พระสัมมาสำพุทธเจ้าเสด็จดับขันธปรินิพพานนั้น ก็แสดงให้เห็นว่า พระองค์ เป็นดังเช่นมนุษย์โดยทั่วไป

ไม่ได้มีชิวิตเป็นอมตะ ต่อให้บำเพ็ญเพียร หรือโปรดสัตว์ให้ได้พบกับแสงสว่างสร้างบุญกุศลแค่ไหน ก็หนีไม่พ้นจากการ เกิด แก่ เจ็บ ตาย และเนื้อหนังก็ย่อยสลาย อันเป็นไปตามกฎของธรรมชาติ

แต่พระองค์มีความแตกต่างก็คือ ได้รู้ถึงแก่นแท้ของธรรมชาติ และชีวิตทั้งมวล อันได้มาจากการศึกษาบำเพ็ญเพียร และนำความรู้ที่ได้นั้นไปสอนให้ผู้คน หรือสัตว์โลกน้อยใหญ่ได้เห็นหนทางสว่างว่า

การที่จะหลุดพ้นความความทุกข์ อันเนื่องมาจากการ เกิด แก่ เจ็บ ตาย นั้น จะต้องดับทุกข์ดับแล้วซึ่งกิเลสทั้งปวง นั่นก็คือการเสด็จดับขันธปรินิพพาน

หนทางของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า จึงแตกต่างจากศาสนาหรือความเชื่อของศาสนาอื่น ที่เชื่อว่า การบำเพ็ญเพียรนั้น เมื่อแก่กล้า หรือบรรลุแล้ว ก็จะได้รับพรจากองค์เทพต่างๆ

ให้มีอภินิหาร หรือไม่ก็กลายเป็นเทพ แต่เมื่อกลายเป็นเทพแล้ว ก็จะมีหน้าที่คอยปกปักรักษามวลมนุษย์ บ้างก็ทำหน้าที่ในการสอดส่องพฤติกรรมของมวลมนุษย์ให้อยู่ในศีลในธรรม

ผู้ใดที่ประกอบกรรมชั่ว ก็จะไม่ได้รับความช่วยเหลือจากเหล่าเทพทั้งหลาย หรือไม่ก็อาจจะถูกลงโทษให้รับผลกรรมที่ได้ก่อเอาไว้

แต่ศาสนา หรือนิกาย หรือความเชื่ออื่นๆ นั้นก็มุ่งเน้นให้ผู้คนได้อยู่ร่วมกันอย่างสงบสันติ การกระทำของแต่ละบุคคล ล้วนส่งผลย้อนกลับไปยังผู้กระทำไม่ว่าจะเป็นผลดี หรือผลร้าย