พญานาค คืออะไรทำไมคนลุ่มแม่น้ำโขงถึงศรัทธา?

ความเชื่อเกี่ยวกับพญานาคนั้น มีอยู่ในหลายประเทศหลักๆ ก็จะเป็นอินเดีย และประเทศในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยเฉพาะประเทศที่มีแม่น้ำโขงไหลผ่าน เมื่อพูดถึงพญานาค จะหมายความว่า นาคผู้เป็นใหญ่ บางครั้งเรียกนาคราช แต่ศัพย์แสงบ้านเรานั้นบางครั้งก็เรียกว่า “นาคาธิบดี” ซึ่งหมายถึงพญานาคผู้เป็นใหญ่ในบรรดานาคทั้งหลาย

ความเชื่อของชาวไทยและชาวลาวสองประเทศริมฝั่งลำน้ำโขงนั้นเชื่อว่า นาคาธิบดีฝั่งไทยนั้นชื่อ นาคาธิบดีศรีสุทโธ ขณะที่ฝั่งประเทศลาวนั้นชื่อ นาคาธิบดีศรีสัตตนาคราช

พญานาค หมายถึงอะไร

ศาสนาที่พูดถึงนาค หรือพญานาค นั้นหลักๆ จะเป็นศาสนาพุทธ กับศาสนาฮินดู เชื่อว่าพญานาค หรือ นาค คือ งูขนาดใหญ่ที่มีหงอน อาศัยอยู่ในเมืองบาดาล มีฤทธิ์มาก สามารถแปลงร่างเป็นมนุษย์ ไปจนถึงสามารถให้คุณให้โทษแก่มนุษย์ได้

แต่โดยส่วนใหญ่ เมื่อพูดถึงนาค มักจะมีเรื่องน้ำเข้ามาเกี่ยวข้อง เพราะมีความเชื่อว่า นาค คือผู้ที่กำหนดให้น้ำแก่โลกมนุษย์ พิธีกรรมหลายอย่างที่เกี่ยวข้องกับการดำรงชีวิตของผู้คน ที่เกี่ยวข้องกับน้ำจึงมักจะมีนาค หรือพญานาคมาเกี่ยวข้อง การบวงสรวงก็เพื่อให้นาค หรือพญานาคพึงพอใจบันดาลให้เกิดฝนตก มายังโลกมนุษย์ แม้ว่าสุดท้ายแล้ว ไม่มีใครยืนยันได้ว่า นาค หรือพญานาคมีอยู่จริงหรือไม่

ประวัติพญานาคแต่ละองค์

          อย่างที่บอกแต่แรก เรื่องราวเกี่ยวกับนาค หรือพญานาค เป็นความเชื่อของศาสนาพุทธ กับศาสนาฮินดู สำหรับพุทธศาสนานั้นในพระไตรปิฎก กล่าวถึงพญานาคไว้หลายตน ได้แก่

          มณีกัณฐ์ มีแก้วมณีประดับที่คอ อาศัยในแม่น้ำคงคา ศรัทธาฤๅษีตนหนึ่งจึงขึ้นมาขดตัว 7 รอบแล้วแผ่พังพานใหญ่บนศีรษะฤๅษีนั้น

          มุจลินท์ ได้ขดตัว 7 รอบพระโคตมพุทธเจ้า แล้วแผ่พังพานใหญ่บนพระเศียรเพื่อปกป้องพระองค์จากสภาพอากาศและสัตว์ต่างๆ ระหว่างทรงเสวยวิมุตติสุขใต้ต้นจิกหลังตรัสรู้ เป็นที่มาของปางนาคปรก

          สุปัสสะ ผู้กราบทูลพระพุทธเจ้าว่า นาคที่ไม่มีศรัทธาเลื่อมใสอาจทำร้ายภิกษุที่ฉันเนื้องู จึงมีบัญญัติไว้ว่า ภิกษุฉันเนื้องูต้องอาบัติ

          นอกจากนี้ยังกล่าวถึง พญานาคกาฬะ  ซึ่งมีความสำคัญเหมือนกัน เพราะเมื่อครั้งพระพุทธเจ้าลอยถาดทองที่แม่น้ำเนรัญชรา ถาดลอยทวนน้ำไปจมลงไปยังเมืองบาดาล ซ้อนอยู่บนถาดของพระพุทธเจ้า 3 พระองค์ พญานาคกาฬะ ได้ยินเข้าก็กล่าวว่า เมื่อวานพระพุทธเจ้าบังเกิดขึ้นแล้ว วันนี้บังเกิดขึ้นอีกหนึ่งองค์

          สำหรับศานาฮินดู มีนาค 3 ตนที่ได้ชื่อว่า พญานาค ได้แก่ พญาเศษะนาคราช มีอีกชื่อหนึ่งว่า อนันตนาคราช เป็นบุตรตนโตผู้อุทิศตนรับใช้พระวิษณุ

          พญาวาสุกีนาคราช รับใช้พระศิวะ ให้ทรงใช้เป็นสังวาลย์ห้อยพระศอ และเสียสละร่างเป็นเชือกกวนเกษียรสมุทรแก่เหล่าเทพและอสูร

พญาตักษกะนาคราช เป็นศัตรูของพระอรชุน ต่อมาพ่ายแพ้จึงถูกเนรเทศไปอยู่ตักศิลา

พญานาคทั้งหมดเป็นบุตรของพระฤๅษีกัศยปะกับนางกัทรุ

พญานาค ลุ่มน้ำโขง

ความเชื่อของชาวไทยและชาวลาวริมสองฝั่งลำน้ำโขงนั้นเชื่อว่า มีเมืองบาดาลพญานาคอยู่ที่แม่น้ำโขง โดยมีพญานาค 2 ตน แบ่งพื้นที่ปกครองเหล่านาคที่เป็นบริวาร

ฝั่งประเทศไทยมี พญาศรีสุทโธนาคราช เป็นนาคาธิบดี มีผิวกายสีเขียวมรกต มีเศียรสีทอง 9 เศียร มีบริวารนาค 5,000 ตัว เป็นพญานาคที่รักษาศีลปฏิบัติธรรม มีความเชื่อว่า ที่ป่าคำชะโนด อำเภอบ้านดุง จังหวัดอุดรธานี เป็นวังบาลดาลของ พญาศรีสุทโธนาคาราช

ขณะที่อีกฝั่งของแม่น้ำโขง หรือฝั่ง สปป.ลาวนั้น มีพญาศรีสัตตนาคราช เป็นนาคาธิบดี มีเศียร 7 เศียร มีนาคบริวาร 5,000 ตัว เป็นพญานาคที่รักษาศีลปฏิบัติธรรม เช่นกัน และเชื่อกันว่า นาคาธิบดีทั้งสอง มักจะไปปฏิบัติธรรมที่พระธาตุพนม จังหวัดนครพนม

พญานาคหนองคาย

        จะว่าไปแล้วจังหวัดหนองคาย คือจุดกำเนิดให้คนไทยทั้งประเทศแตกตื่นในเรื่องเกี่ยวกับพญานาค โดยเฉพาะเรื่องราวของบั้งไฟพญานาค ที่ทำเอาผู้คนแตกตื่น สนอกสนใจในปรากฏการณ์บั้งไฟพญานาคในค่ำคืนขึ้น 15 ค่ำ เดือน 11 กระทั่งถูกผูกโยง และสร้างเป็นภาพยนตร์จนเป็นที่ฮือฮากับประโยคที่ว่า “เฮ็ดในสิ่งที่เซื่อ เซื่อในสิ่งที่เฮ็ด” เพราะในช่วงเวลานั้น เกิดกระแสย้อนกลับมาด้วยเช่นกันว่า ปรากฏการณ์บั้งไฟพญานาคเกิดขึ้นเอง หรือมีคนทำให้เกิดขึ้น

          อย่างไรก็ตาม วัดไทย ที่ตำบลจุมพล อำเภอโพนพิสัย ในจังหวัดหนองคาย ในทุกวันนี้ ก็ยังคงเป็นจุดที่ผู้คนไปเยือนและเฝ้าจับตาบั้งไฟพญานาคในคืน 15 ค่ำ เดือน 11 ซึ่งวัดไทย แห่งนี้ยังได้สร้างถ้ำพญานาคขึ้นเมื่อปี 2550 โดยเจ้าอาวาสวัดสร้างขึ้นตามความฝัน ว่าฝันเห็นชายหญิงผิวดำมาของให้สร้างสัญลักษณ์เมืองบาดาล จึงได้สร้างถ้ำ ที่มีห้อง 7 ห้อง แต่ละห้องบอกกล่าวเรื่องราวในเมือบาดาล มีรูปปั้นราชาพญานาคสีเขียว สูง 19 เมตรที่หน้าปากถ้ำ

พญานาคสีเขียว

          เผ่าพันธุ์ของพญานาคนั้น แม่แต่ละภูมิภาค จะมีความแตกต่างกัน แต่ถ้าว่ากันแบบ เป็นการทั่วไปที่เขาแบ่งแยกกันก็มี 4 ตระกูล คือ 1.วิรูปักษ์ ผิวกายสีทอง 2.เอราปักถะ ผิวกายสีเขียว 3.ฉัพยาปุตตะ ผิวกายสีรุ้ง 4.กัณหาโคตรมะ ผิวกายสีดำ

          ถ้าว่ากันที่พญานาคสีเขียว อย่างที่วัดไทย เมืองหนองคายได้สร้างขึ้นนั้น ก็จะอยู่ในตระกูลเอราปักถะ เป็นพญานาคชั้นสูง แม้จะไม่ใช่ชั้นปกครองแบบตระกูล วิรูปักษ์ แต่หากบำเพ็ญเพียรจนถึงระดับแล้วก็สามารถขึ้นเป็นชนชั้นปกครองได้ มีกายสีเขียว มีเกล็ดเป็นมรกต อยู่ที่วังบาดาลลึก 16 กิโลเมตร

พญานาค เลขเด็ด เลขมงคล

        ความเชื่อเกี่ยวกับพญานาคของคนไทยในระยะหลังมานี่ ไม่ได้มีเพียงเรื่องราวของฝนฟ้าที่ตกต้องตามฤดูกาล หากแต่มีเรื่องราวของการเสี่ยงโชค เสี่ยงดวง รวมเข้าไปด้วย การไปบวงสรวงพญานาคจากเดิม

จึงถูกพ่วงไปในเรื่องการขอพญานาค ให้ได้เลขเด็ด เลขมงคล เข้าไปด้วย และเรื่องแบบนี้ท่านว่า ไม่เชื่ออย่าลบหลู่ เพราะหากไม่มีคนที่ได้เลขเด็ดเลขมงคล เอาไปเสี่ยงโชคจนได้เงินได้ทองอย่างที่ว่าแล้ว การไปกราบไหว้บูชาขอพรจากพญานาค ก็คงจะไม่มีมากมายอย่างทุกวันนี้

          ความเชื่อเกี่ยวกับพญาศรีสุทโธนาคราช ที่ป่าคำชะโนด จังหวัดอุดรธานี เป็นการยืนยันได้ว่า เลขเด็ดและโชคลาภ ได้ถูกนำไปผูกโยงกับพญานาคไปเรียบร้อยแล้ว