พญา คัน คา ก ตำนาน บุญ บั้งไฟ เมืองยโสธร

พญา คัน คา ก เกียวกับ บุญ บั่งไฟ เมืองยโสธร

เป็นที่รู้กันว่า หากจะไปดู เทศกาล บุญบั้งไฟ แล้ว ต้องไปที่ จังหวัดยโสธร เพราะที่นี่ จัดใหญ่โตม โหฬาร แต่จะมีใครที่
สนใจ ใคร่รู้ ว่า งานบุญบั้งไฟ นั้นมีที่มา ที่ไปอย่างไร นับจากนี้ไม่ต้องไปสืบ สาว จากที่ไหน ตรงไปที่ พิพิธภัณฑ์พญาคันคากที่อยู่อำเภอเมือง จังหวัดยโสธรกัน ได้เลย องค์การพิพิธภัณฑ์ วิทยาศาสตร์แห่งชาติ (อพวช.) เขามาสร้างไว้จัดแสดง ตำนาน พญา คัน คา ก เกียวกับ บุญ บั่งไฟ เมืองยโสธร พญา คันคา ก ตำนาน บุญ บั้งไฟ เมืองยโสธร

แต่ตำนาน ที่ เป็นเรื่องเล่า สืบต่อกันมา เกี่ยวกับ พญา คัน คา ก หรือ พญาคันคา ก นั้น กลับมีหลายตำนาน บ้างก็ว่าเป็น นิทานพื้นบ้าน แต่ทุกตำนานนั้น เกี่ยวพันกับตำนาน บุญ บั้งไฟ , พญา แถน

 ว่ากันตามเนื้อหาของ  เรื่อง  “บุญบั้งไฟเมืองยศ”  เว็บไซต์จังหวัดยโสธร เขานำเสนอว่า ครั้งพระพุทธเจ้า เสวยชาติเป็น พระโพธิสัตว์ เป็น พญา คัน คา ก (ตำนานนี้บอกเป็นคางคกจริงๆ) ได้อาศัยร่มโพธิ์ใหญ่ ในเมือง พันทุมวดี วันดีคืนดี

พญาแถน เทพเจ้าแห่งฝน (พญาแถน นั้น คนอีสาน เชื่อว่าเป็น เทวดา แต่มีหลายแถน แต่ถ้าเป็น “แถนหลวง” น่าจะหมายถึงพระอินทร์)

ตำนาน พญา แถน กับ บุญบั้งไฟ

พญาแถน โกรธเคือง โลกมนุษย์มาก จึงแกล้งไม่ให้ ฝนตกนานถึง 7 เดือน ทำให้เกิด ความลำบากยากแค้น แก่มวลมนุษย์ สัตว์และ พืช จนกระทั่งพากัน ล้มตาย เป็นจำนวนมาก ที่เหลือก็เลยมา หาวิธีไป จัดการพญาแถน ที่ใต้ร่มโพธิ ที่พญาคันคาก อยู่นั้นพอดี

คุยกัน ไม่ทันสะเด็ดน้ำ พญานาคี ก็ยกทัพ ไปรบ กับ พญาแถน ก็เรียบร้อย แพ้ยับ กลับมา ต่อแตน แห่กันไปรบ ก็แทบจะ
สิ้นเผ่าพันธุ์

พญาคางคก ก็เลยขอไปรบ แต่ให้พวก ที่เหลือทำ ตามแผน ไม่ว่าจะเป็นมอด แมลงป่อง (อีสานเรียก แมงงอด) ตะขาบ
แบ่งหน้าที่กันไป มอดกัดด้ามอาวุธ ที่เป็นไม้ แมงงอด ตะขาบ ให้ซ่อนตัวกัดต่อย ไพร่พล ของพญาแถน จนในที่สุด ทัพพญาแถน

ก็พ่ายแพ้ ยอมทำตามเงื่อนไข ของ พญา คัน คา ก ที่ว่า ถ้ามวลมนุษย์ จุดบั้งไฟขึ้นสู่ท้องฟ้า เมื่อใด ให้พญาแถน สั่งให้ฝนตกในโลกมนุษย์

ถ้าได้ยินเสียงกบ เขียด ร้อง ให้รับรู้ว่าฝน ได้ตกลงมาแล้ว ถ้าได้ยินเสียงสนู (เสียงธนูหวายของว่าว) หรือเสียงโหวด ให้ฝนหยุดตกเพราะ จะเข้าสู่ฤดูเก็บเกี่ยวข้าว


อีกตำนานที่ เล่าต่อกันมา บอกว่า พระนางแก้วเทวี มเหสีแห่ง พระยาเอกราช เจ้าเมืองอินตามหานคร ได้ประสูติพระโอรส
มีผิวพรรณ เหลืองอร่าม ดั่งทอง

แต่ผิวกลับ เป็นปุ่มปม ดั่งผิวหนังคันคาก แต่ในวันประสูติ ได้เกิดอัศจรรย์ขึ้น ฝนฟ้ากระหน่ำคำรามลั่น อันแสดง ถึงผู้มีบุญ ลงมาเกิด

พระกุมาร เมื่อเติบใหญ่ ก็อยากมีคู่ครอง และ อยากได้ ปราสาทเสาเดียว ไว้เป็นที่ประทับ จึงเข้าเฝ้าทูล ขอให้ พระบิดา ช่วยก็ไม่ได้ พระโอรส ก็เลยไป ตั้งจิตอธิษฐาน ว่าถ้าตนได้ สร้างบุญบารมีมา ก็ขอให้ได้ในสิ่งที่หวัง ขอไปแบบนี้

ก็ทำให้ที่ ประทับของ พระอินทร์ ร้อนฉ่า ต้องเสด็จ ลงมาเนรมิตปราสาทเสาเดียว งดงามราวเมืองสวรรค์ ให้พร้อม ข้าทาสบริวาร และ ก็ไม่ลืมที่จะให้ นางแก้ว

จากอุดรกุรุทวีป เป็นคู่ครอง แล้วยังแถมให้ พญาคันคาก กลายเป็น หนุ่มรูปงาม จนสุดท้าย ผู้เป็น พระบิดา เห็นบุญบารมี มากมายขนาดนั้น เลยยกราชสมบัติ ให้ครอง เมืองแทน

พญาคางคาก

ด้วยบุญบารมี ของ พญา คัน คาก เจ้าเมืองทั้งหลาย ก็มาขออยู่ใต้ร่มบารมี พญาครุฑ พญานาค พญาหงส์ และ อีกสารพัดสัตว์ ทั้งมีพิษ ไม่มีพิษ ต่างพากัน มาเป็นบริวาร ก็เลยทำให้ พระยาแถน ไม่พอใจ พาลไม่ให้ นาคไปเล่นน้ำ พอนาคไม่ได้ เล่นน้ำ ก็เกิดความแห้งแล้ง ติดต่อกัน หลายปี มนุษย์ และ สัตว์ทั้งหลาย

ก็เลยไปร้องขอ ให้พญาคันคาก ช่วย พญาคันคาก ก็ยกทัพทั้งมนุษย์ และ สัตว์ไปรบกับ พญาแถน แต่รบกัน ไม่มีท่าทีว่าจะจบ สุดท้าย พญาแถน ท้าชนช้าง แต่สุดท้าย พญาคันคา ก ก็ชนะ

พระยาแถน ยอมแพ้ และ ขอถวายบ้านเมืองให้ พร้อมทั้งสัญญา ว่าจะให้ฝนตก ตามฤดูกาล และ จะลงมา ปลูกพันธุ์ข้าวทิพย์
เม็ดเท่าลูกมะพร้าว ให้

พญาคันคาก ปกครอง บ้านเมือง ด้วยทศพิธราชธรรม จนอายุได้แสนปีจึงสวรรคต  แต่พอสิ้น พญาคันคาก ชาวโลกก็อาศัยหน ทางที่

พญาคันคาก สร้างไว้ ขึ้นไป เรียนเวทย์มนต์ คาถา จากพวกพญาแถน ได้วิชามา ก็เอามารบราฆ่าฟันกันเอง แถมยังขี้เกียจ ไม่เก็บเกี่ยวข้าว

บ่นว่าเม็ดใหญ่ เกินไปจนพา กันเอา มีดสับ จนเม็ดลีบเล็ก เท่ากับเมล็ดข้าวในทุกวันนี้  แต่ทุกวันนี้ เมล็ดข้าว ก็จะไม่งอก เอง

เพราะพญาแถน เคือง ที่มนุษย์เกียจคร้าน เลยไม่มาปลูกให้ อีกแล้ว ส่วนเส้น ทางเชื่อมโลก มนุษย์ กับ สวรรค์นั้น  พญาแถน ก็ทำลายตัดขาด
จากกัน

ยังมีเรื่องเล่า ถึงพญาคันคาก ที่เป็น นิทาน ของคนอีสานเล่า ต่อ ๆ กันมาอีกโดย มีต้นเรื่อง คล้ายๆ กัน มีพระโอรส ผู้มาก ด้วยบุญญาธิการ

แต่ มีผิวตะปุ่ม ตะป่ำ คล้ายกัน แต่ด้วย ความอยู่ในศีลในธรรม จนกระทั่งขึ้น ครองเมือง ทำให้รูปโฉม เปลี่ยนแปลง งดงาม ผู้เคารพ
ศรัทธา มากจนลืม บวงสรวงพญาแถน

บั้งไฟพญานาค

แต่ตำนานนี้ ดูจะเกี่ยวพัน กับ บั้งไฟพญานาค อยู่ เพราะบอกว่า ในขณะเดียวกันนั้น มีอีกเมืองหนึ่ง ชื่อ เชียงเหียน เมืองนี้มีพระธิดาชื่อนางไอ่

ผู้มีรูปโฉมงดงาม เป็นที่เลื่องลือจน ท้าวภังคี โอรสของพญานาค แห่งน้ำโขง หมายปอง แต่เหตุใดไม่ระบุ ท้าวภังคี เกิดตายลง

พญานาค ก็โกรธ ใช้อิทธิฤทธิ์ ถล่มเมืองเชียงเหียน นางไอ่ ก็ได้ท้าวผาแดง อุ้มขึ้นขี่คอหนี แต่ก็ไปได้ไม่ ไกลพญานาค ตามมาทัน
ใช้หางตวัด ซัดนางไอ่ จนเสียชีวิต

บทความที่เกี่ยวข้อง
เปิดตำนาน พระราหู วิธีการ ไหว้ พระราหู การ บวงสรวง

เรื่องนี้ รู้ไปถึงหู พญาแถน ก็เห็นว่า นาคทำเกินไป เลยห้าม พวกนาค ทั้งหลายไป เล่นน้ำที่ สระโบกขรณี พอนาค ไม่ได้ เล่นน้ำ
ฝนก็เลยไม่ตก บนโลก มนุษย์

สร้างความเดือดร้อน ไปทั่ว พญาคันคาก ก็เลยยกทัพ ไปรบกับพญาแถน และ บังคับให้พญาแถน

ให้นาคไปเล่นน้ำ เพื่อให้ฝนตกลง เมืองมนุษย์ ในทุกเดือนหก ของทุกปี แต่มีเงื่อนไขว่า ถ้าอยากได้ฝน ก็ให้ส่งบั้งไฟ ไปบอกพญาแถน

ประเพณีส่งบั้งไฟไป เตือนพญาแถน ก็น่าจะเริ่ม จากตรงนั้น แต่ที่มี บั้งไฟพญานาค นั้น ก็น่าจะเป็น การส่งนาค ไปพร้อม ๆ

กันเลยในคราวเดียว นอกจากนี้ ก็จะมี หนุ่มสาว คู่ หนึ่ง เพื่อระลึกถึง ท้าวผาแดง กับ นางไอ่ ที่มีส่วน ทำให้เกิด บั้งไฟ เตือน พญาแถน ด้วยเช่นกัน